Terapia akceptacji i zaangażowania
Terapia akceptacji i zaangażowania jest podejściem psychoterapeutycznym stworzonym przez Stevena C. Hayesa, Kellyego G. Wilsona i Kirka Strosahla. W skrócie zapisywana jest ACT, czytane jest jako jedno słowo, nie jako oddzielne litery. Podkreślono w ten sposób znaczenie działania jakie podejmuje się w tej terapii.
Skąd wywodzi się terapia akceptacji i zaangażowania?
ACT należy do kontekstowej nauki o zachowaniu CBS (contextual behavioral sience). CBS to „strategia rozwoju wiedzy naukowej i praktycznej, która opiera się na podstawowych zasadach rządzących zachowaniem i formułuje pojęcia oraz tworzy metody postępowania tak, aby dało się z maksymalną precyzją, w jak najszerszym zakresie oraz w pogłębiony sposób przewidywać zachowania jednostek i grup oraz oddziaływać na te zachowania.” Stowarzyszenie, które zajmuje się naukami kontekstualnymi jest Association for Contextual Behavioral Science. Natomiast w Polsce ACBS Polska. Ten nurt wywodzi się z behawioryzmu.
I fala behawioryzmu
Behawioryzm został zapoczątkowywany przez Johna B. Watsona w 1913 roku. W tym właśnie roku Watson wydał manifest „Psychologia, jak widzi ją behawiorysta”. Behawioryzm zakładał, że psychologia to obiektywna forma obserwowania bodźców i ich wpływu na zachowanie. Do znanych przedstawicieli tego nurtu należeli: Watson, Pavlov, Thorndike czy Skinner. Swoją uwagę kierowano głównie na to co obserwowalne na zewnątrz. Najważniejsze odkrycia pierwszej fali to warunkowanie klasyczne i instrumentalne. ACT najwięcej czerpie z radykalnego behawioryzmu, który kształtował Skinner.
II fala poznawczo-behawioralna
W drugiej fali zapoczątkowanej w latach siedemdziesiątych XX wieku, oprócz obserwowania tylko zewnętrznych zachowań, skupiono się na tym, co dzieje się w wewnątrz człowieka. Głównymi przedstawicielami terapii poznawczej byli Beck i Ellis. Skupili się oni na treści procesów poznawczych: myśli i przeżyć wewnętrznych oraz to jak one wpływają na zachowanie. Zdefiniowali oni schemat poznawczy, myśli automatyczne czy zniekształcenia poznawcze.
III fala nauk kontekstualnych
Trzecią falą są właśnie kontekstowe nauki o zachowaniu. Łączą one dokonania terapii poznawczo-behawioralnej oraz uważności i akceptacji. W skład trzeciej fali wchodzą takie terapie jak: terapia dialektyczno-behawioralna (DBT), terapia Skoncentrowana na Współczuciu (CFT), terapię poznawczą opartą na uważności (MBCT), psychoterapia oparta na analizie funkcjonalnej (FAP), Terapia Akceptacji i Zaangażowania (ACT). Podkreślają one istotność relacji terapeutycznej, skupienia się na emocjach, wartościach czy byciu obecnym.
Pierwsze badania terapii ACT odbyły się w 1986r. Okazały się bardziej skuteczne w leczeniu depresji od terapii poznawczo-behawioralnej. Jednak nie chciano od razu jej upowszechniać. Zanim opublikowano podejście w 1999r., dopracowywaną ją. Składa się z trzech filarów: filozofii – funkcjonalizmu kontekstualnego, analizy zachowania oraz teorii ram relacyjnych.
ACT ma również źródło w terapii egzystencjalnej. Promuje działanie. Nie jest to jednak przypadkowe działanie, lecz takie które jest zgodne z wartościami człowieka. Wartości to właśnie motor napędowy tego, co jest dla ludzi ważne, czym kierują się w życiu. Podstawowe przesłanie tego modelu to: „akceptuj to, co znajduje się poza kontrolą i angażuj się w działania, które wzbogacą Twoje życie.” Terapia ACT nie koncentruje się na redukcji objawów. Nie zmienia myśli, uczuć, a relację do nich oraz skupia się na wartościowym życiu. Terapia akceptacji i zaangażowania zmienia stosunek klienta do różnych objawów, w ten sposób żyje mu się znacznie mniej cierpiąc. Patrząc na wyniki badań, można dostrzec, że sama terapia łagodzi objawy. W trakcie procesu terapeutycznego klient może odkryć swoje wartości, poznać sens życia, ale też uczy się robić przestrzeń bólowi, nieprzyjemnym myślom i uczuciom jakie przynosi życie.
Unikanie, akceptacja
Nieefektywne działania, które człowiek podejmuje chcąc uciec od bólu nazywamy unikaniem. Unikanie doświadczania to ciągła walka z nieprzyjemnymi myślami i emocjami poprzez angażowanie się w dodatkową pracę, uzależnienie, uciekanie w świat fantazji i inne działania, które oddalają go od życia wartościowego. Na drugim końcu kontinuum jest akceptacja, czyli gotowość do przyjmowania nieprzyjemnych wewnętrznych przeżyć oraz działania zgodnie z wartościami.
Elastyczność psychologiczna
Celem terapii akceptacji i zaangażowania jest zwiększenie elastyczności psychologicznej. Elastyczność jest to właśnie umiejętność bycia świadomym i otwartym na doświadczenia, wydarzająca się w chwili obecnej oraz wyboru działań zgodnie z naszymi wartościami. Składa się na nią sześć procesów: defuzja, akceptacja, kontakt z chwilą obecną, ja jako kontekst, wartości oraz zaangażowane działanie. Połączone tworzą heksafleks.
Transdiagnostyczne podejście
Cechą podejścia terapii akceptacji i zaangażowania jest podejście transdiagnostyczne. Oznacza to, że terapeuta ACT nie skupia się na diagnozach z DSM czy ICD. Często bowiem klienci nie mają wyraźnie, czysto diagnostycznych syndromów, jak tylko depresję. Nie skupia się na tych etykietach, nie mają one wpływu na proces terapeutyczny. Niezależnie od takiej diagnozy można przygotować konceptualizacje pracy z klientem według modelu elastyczności psychologicznej.