Zaangażowany styl reagowania

Styl otwarty pozwala nam reagować na nasze zdarzenia wewnętrzne. Skupiony styl reagowania pozwala nam być obecnym, w dalej chwili. Jednak to dzięki zaangażowanemu stylu reagowania nadajemy naszemu życiu sens, dzięki wyznaczeniu i kierowaniu się wartościom i nieustannym działaniu.

Wartości

„Wartości to najgłębsze pragnienia naszego serca dotyczące sposobu naszych interakcji ze światem, z innymi ludźmi i z samym sobą. To co chcemy bronić w życiu, to zgodnie z nimi chcemy postępować, to one pokazują, jakimi chcemy być osobami oraz jakie mocne strony i cechy chcemy w sobie rozwinąć.”

Wartości to kierunek, w którym człowiek chciałby podążać. To taki kompas w życiu. Istotne jest, by je odkryć i postępować zgodnie z nimi. Działanie zgodnie z nimi wzbogaca życie. Niektóre działania mogą przynieść dyskomfort. Takie działania też są w porządku, jeśli są zgodne, z tym jak chce żyć. Wartości nie trzeba trzymać się sztywno, można czasem zejść ze szlaku. W innym przypadku byłyby jak nakazy działania, w różnych momentach.

Wartości to rzeczy, które człowiek chce robić; nie działania, które musi lub powinien wykonywać. Nieustannie można działać zgodnie z nimi. Każdy ma jakieś pragnienia albo potrzeby. Jeśli jednak wymaga to spełnienia ich przez inne osoby czy otoczenie, nie koniecznie muszą być zrealizowane. Człowiek może jedynie kontrolować swoje działania. Wartości są rzeczą indywidualną, nie można wymagać, aby inni ludzie, mieli dokładnie takie same. Różne działania, które człowiek podejmuje wywołują w nim emocje, uczucie. Lecz wartości to nie uczucia. Nie są też zasadami etycznymi. Nie można rozróżnić ich na dobre i złe. Wartości nie trzeba uzasadniać, są jak przysięga dana samemu sobie. Wartości maja właściwości cech. Można zajmować się dziećmi, to będzie działanie. Natomiast to jak chce zajmować się nimi, będzie wartością.

W ACT kontakt z wartościami jest naprawdę ważny. Bez niego trudno byłoby podjąć działania akceptacji bólu, który otacza człowieka. Terapia ACT służy życiu, które ma dla człowieka znaczenie. Pragnie wzbogacić go o bogate doświadczenia. Część protokołów nawiązuje do wartości dopiero po przeprowadzeniu defuzji, akceptacji, kontaktu z chwilą obecną i ja jako kontekst. Niektóre zaczynają się od wartości. To zależy od klienta. Jedni nie będą w stanie połączyć się z wartościami bez pomocy innych procesów, inni nie będą mieli motywacji, by uczyć się ich bez kompasu wartości.

Wartości a cele

Klienci często mylą wartości z celami. Cele to również coś do czego człowiek dąży, jednak mają one termin realizacji. Cele są ukierunkowane na przyszłość. Na zrealizowanie celu można czekać dniami, miesiącami, latami. Jednak jeśli się je osiągnie, przestają nimi być i zaczyna się szukanie nowego. Cele to ukończenie studiów, wyjście za mąż, zacząć wymarzoną pracę. Ludzie dążący tylko do osiągania celów, często doświadczają frustracji. Patrzą nieustannie w przyszłość i szukają tam szczęścia. Tymczasem je można osiągnąć jedynie tu i teraz, żyjąc zgodnie z wartościami. Wartości można wprowadzać w życie każdego dnia. Mówią o tym, jak człowiek chce działać, stawać się coraz lepszym w tym. Przykładem może być wzbudzanie w sobie ciekawości, bycie kochającą matką, bycie pracowitym, uczciwym. Nawet jeśli jakąś się zaniedba, można do niej wrócić i następne działanie podjąć zgodnie z nią.

Praca z wartościami

ACT zakłada, iż działania, które mogą przynieść destrukcyjne konsekwencje, dla człowieka lub jego otoczenia, nie są podyktowane wartościami. Terapeuci, coachowie  nie muszą pracować z klientem, z którym mają inny system wartości. Co jednak z osobami, które popełniły lub chcą popełnić przestępstwo? Terapia akceptacji i zaangażowania zakłada, że na pewno te działania są podyktowane fuzją i unikaniem. I gdy terapeuta, coach dojedzie do prawdziwych wartości klienta, może się okazać, że ma całkiem podobne do swoich.

W obrębie wartości często trzeba określić priorytety. Różne wartości, w różnym stopni są ważne dla człowieka. Jedne będą silniejsze i to one będą brane pod uwagę jako pierwsze. Każda sytuacja może spowodować wybór i innej wartości. To człowiek decyduje, co jest dla niego najważniejsze w danym momencie. Istotne jest, aby być uważnym, wsłuchać się w siebie i działać tak, aby wzbogacać życie.

Pracować z wartościami można na dwa sposoby. Pierwszy to teoretyczna rozmowa o nich z klientem, przeanalizowanie ich. Jest to praca intelektualna. Klient i terapeuta, coach pracują ze sobą na poziomie swoich umysłów. Aby praca była bardziej głębsza i wartościowsza należy skontaktować się z wnętrzem. Nie tylko o nich rozmawiać, a doświadczyć ich podczas sesji. Klient jest wtedy bardziej zaangażowany, dopuszcza terapeutę bliżej. Doświadcza pełnej gamy emocji: od radości, miłości po strach. Zdarza się, że klienci podają bardzo ogólne wartości: chcę być dobrym ojcem. Co to właściwie znaczy? Terapeuta, coach powinien próbować uszczegółowić je zadając pytania: jakie cechy ma dobry ojciec, jakie działania będę świadczyć, że jest dobrym ojcem.

Zaangażowane działanie

Zaangażowane działania pojawia się właściwie na każdej sesji. Klient przychodząc na sesję angażuje się, rozmawia na trudne tematy, wchodzi w doświadczanie różnych emocji, pracuje nad celami poza gabinetem. Aby cele dobrze określić, należy zbudować je na podstawie wcześniej dostrzeżonych wartościach.

Aby w pełni zaangażować się w działanie, można wybrać obszar życie, w którym chcemy działać. Określić jakie wartości leżą u podstaw tego obszaru. Wyznaczyć cel, który można doprecyzować różnymi metodami np. metodą SMART oraz podjąć działanie w tym kierunku. Badania pokazują, że ludzie częściej realizują cele, które wypowiadają publicznie, niż te które zostawiają tylko dla siebie. Terapeuta, coach zatem powinien prosić klienta, aby o swoich zamiarach powiedział na głos lub podzielił się nimi z rodziną czy znajomymi.

By rozpocząć działania zbliżające człowieka do głównego celu, powinien wykonać pierwszy krok. Za nim będzie kolejny i kolejny. Te małe kroczki powodują, że cel wydaje się bardziej do osiągnięcia. Przykładem może być napisanie magisterki – duży cel, może wydawać się to przerażające. Jednak jeśli podzielić go na małe kroki jak: napisanie zdania, napisanie strony, napisanie rozdziału – staję się to rzeczą jak najbardziej do zrobienia. Cele można rozpatrywać na kilka długości. Kroki, który człowiek może wykonać w ciągu dwudziestu czterech godzin. Kroki, które może wykonać w ciągu tygodnia, miesiąca, roku, lat. Znany cytat z Lao Te Ching mówi: „nawet najdłuższa podróż zaczyna się od pierwszego kroku.” Dlatego tak istotne jest, aby zachęcać klienta do pojęcia tych pierwszych malutkich kroków, a potem stawiania następnych. Każdy z nich jest istotny, jest małym sukcesem. Nauczenie klienta tych mały kroków, pomaga mu żyć w teraźniejszości czy nie oczekiwania lepszego dopiero po zrealizowaniu celu, którego realizacja może się przedłużyć.

Działanie

Niektórzy klienci wyznaczają sobie cele, które są niemożliwe do spełnienia. Powstaje wtedy w nich ogromny ból. Aby pomóc klientowi przejść przez to cierpienie i wyznaczyć nowe cele należy znormalizować ich ból, popracować z klientem nad defuzją i akceptacją. Sprawdzić jakie wartości kryją się pod niemożliwym do zrealizowania celem. I na postawie tych wartości wyznaczyć nowe. Dobrze jest te cele zapisać, klient będzie mógł do nich wracać.

W drodze do osiągnięcia celów na pewno pojawią się jakieś przeszkody. Można nauczyć klienta radzić sobie z nimi. Jedną z takich przeszkód są wymówki, które podsuwa umysł. Jak sobie z nimi poradzić? Można potraktować je jak inne nieużyteczne myśli i poddać je procesowi defuzji. Inną metodą jest przygotowanie planu działania. Przeszkodami mogą być myśli, emocje, niepowodzenia, zewnętrzne przeszkody, miejsca, ludzie, nasze zasoby. Przygotowany plan na różne ewentualności pozwoli na reakcję bez zaskoczenia. Jeśli się pojawi, będzie można wdrożyć przygotowaną wcześniej strategię. Da to poczucie bezpieczeństwa podczas realizacji celu.

Może się również przytrafić, że klient nie wykona zdeklarowanych przez się działań. Nie ma w tym nic złego. Każdemu się to zdarza. Ważne jest, aby nie zniechęcać klienta, wyciągnąć wnioski i podjąć ponowne działania w wyznaczonym kierunku.