Ten artykuł będzie poświęcony porównaniu coachingu z innymi profesjami takimi jak: psychoterapeuta, trener, doradca, mentor czy mówca motywacyjny. Każda z nich ma swoje ramy i będziemy mogli im się przyjrzeć bliżej. Czym jest coaching i jaka jest jego historia pisałam tutaj. Dla przypomnienia podam jednak definicję coachingu według doktora Adama Zemełki:
„Coaching jest niedyrektywną metodą pomocy psychologicznej, czerpiącą z założeń psychologii empirycznej (zwłaszcza w zakresie rozwoju osobistego człowieka) i nauk o zarządzaniu, nastawioną na zwiększanie przez jednostkę swojej efektywności w wybranym przez nią obszarze. Praktyka coachingu opiera się na krótkoterminowej relacji coacha z klientem/klientami, w ramach której coach manifestuje swoją niedyrektywną wspierająca postawę poprzez uważne słuchanie, odzwierciedlaniem stanów emocjonalnych klienta oraz zadawaniem pytań otwartych dotyczących celów klienta, prowadzących do nich działań oraz potrzebnych do ich podjęcia środków.”
Zobaczmy jak to wygląda w inny dziedzinach.
Coach ACC a terapeuta ACT
Jedną z cech terapia akceptacji i zaangażowania jest jego podejście transdiagnostycze. Co to oznacza? Nie diagnozujemy klienta pod względem DSM czy ICD. Spoglądamy na klienta pod względem jego nieelastyczności psychologicznej, którą określa 6 procesów ACT. Patologiczne procesy to: fuzja poznawcza, unikanie doświadczania, skonceptualizowane ja, dominacja przeszłości i przyszłości, brak jasnych wartości i nieużyteczne działania. Model terapii ACT możemy zastosować do różnych przypadłości. Zarówno do depresji, lęków, uzależnień, przewlekłych bólów, ale również do rozwoju osobistego. Daje to wiele udogodnień, ponieważ klienci zazwyczaj nie przychodzą z jedną jednostką chorobową. Człowiek jest kumulacją różnych doświadczeń i procesów. Należy na niego patrzeć całościowo.
Terapia ACT również niewiele bazuje na przeszłości. Skupia się na teraźniejszości i patrzy w przyszłość. Pomiędzy terapeutą ACT a klientem jest partnerska relacja. Jak zatem rozróżnić, czy klient, który do mnie trafił może odbyć proces coachingowy, czy powinniśmy go wysłać na terapię? Zależy to od kilku czynników.
Różnice między ACC a ACT
Przede wszystkim temat, problem, wyzwanie z jakim przychodzi klient. Osoba, który przychodzi z objawami ataku paniki, mocno obniżonym nastrojem, utrzymującym się od dłuższego czasu, rezygnacją, po próbie samobójczej, z uzależnieniem, z halucynacjami, po pobycie w szpitalu psychiatrycznym powinna być skierowana do terapeuty. Są to tematy, do których potrzebna jest wiedza specjalistyczna z tych zakresów.
Innymi tematami są: chęć poprawy relacji ze sobą, z rodziną, z pracownikiem, stawianie granic, lepszym radzeniu sobie z wyzwaniami w pracy i w życiu, poprawie stylu życia, zrzucić kilka kilo, rozwinąć umiejętności personalne. W tych tematach może pomóc zarówno terapeuta, jak i coach.
Drugim takim czynnikiem jest funkcjonowanie klienta. Coach nie powinien zajmować się klientem, który potrzebuje pomocy innych osób w codziennej egzystencji, często leży w łóżku, głodzi się przez długie tygodnie czy boi się wyjść z domu.
Trzecim czynnikiem jest różnica w wywiadzie klinicznym, wywiadzie funkcjonalnym. W terapii potrzeba jest analiza kliniczna. Taki wywiad jest głębszy, konieczny do przyjrzenia się stałym wzorcom zachowania, które wytworzyły się w trakcie dorastania (uczeni się), struktury rodziny, historii klienta. W coachingu nie potrzebujemy tak wnikliwej i obszernej wiedzy z przeszłości. Zazwyczaj też obszar do rozwoju jest węższy i dotyczy jednej, dwóch dziedzin życia klienta, które rezonują na całość życia.
Czwartym czynnikiem jest czas trwania procesu. Terapia akceptacji i zaangażowania jest terapią krótkoterminową. Istnieją nawet protokoły jednosesyjne. Jednak jeśli mamy do czynienia z utrwalonymi schematami jak uzależnienie czy zachowaniami psychotycznymi może ona potrwać dużej. Spotkania są bardziej intensywne, najczęściej raz w tygodniu. W coachingu ilość spotkań jest niewielka i mniej intensywna. Oczywiście na początku są to również spotkania raz na tydzień, jednak dość szybko przechodzi się wizyty raz na 2 tygodnie czy raz w miesiącu.
Ostatnim piątym czynnikiem jest duża wiedza z zakresu psychologii klinicznej, którą posiadają psychoterapeuci. Coach również powinien posiadać taką wiedzę, jednak w takim zakresie, aby wiedzieć, ze należy klienta wysłać do terapeuty. Za to wiedza jaką obowiązuje coacha, to wiedza z zakresu psychologii coachingu i tematu, w jakim się specjalizuje. Jeśli jest coachem zajmującym się menedżerami, z całą pewnością przyda mu się wiedza z zakresu zarządzania czy pracy z zespołem. W ten sposób będzie mógł lepiej dostosować pytania i ćwiczenia do klienta.
Wymienione przykłady można mnożyć w nieskończoność. Mam jednak nadzieję, że udało się uchwycić różnicę między terapeutą ACT a coachem ACC.
Mentor
Słowo mentor pochodzi z greckiego mitu. Król Odyseusz poprosił swojego przyjaciela Mentora, który był mądrym, starszym człowiekiem o opiekę nad swoim synem, kiedy on będzie nieobecny. Tak też zostało do dzisiaj. Mentor jest osobą bardziej doświadczoną od osoby mentorowanej. Przekazuje on wiedzę i swoje doświadczenie w określonej dziedzinie. Wskazuje osobie zainteresowanej jak skutecznie działać w obszarze mentorowanej. Sam proces mentoringowy może łączyć różne dziedziny. Mentor w zależności od sytuacji i potrzeby może być dla mentee nauczycielem, coachem, doradcą. Mentoring jest bardziej dyrektywną formą.
Trener
W wielu książkach słowo coach jest przetłumaczone jako trener. Bierze się to z różnych znaczeń w języku angielskim słowa coach. Oprócz tego, że coach zajmuje się coachingiem, czyli metodą rozwojową; coach zajmuje się również trenowaniem sportowców na boisku. Tłumaczenie w ten sposób przysparza wiele trudności. W języku polskim trener jest odpowiedzialny za rozwój fizyczny i psychiczny swoich podopiecznych w wielu dyscyplinach sportowych, ale jest to również osoba zajmująca się prowadzeniem szkoleń, warsztatów. I tym rodzajem trenera się tutaj przyjrzymy. Zadaniem trenera jest przekazanie wiedzy, jak i rozwój umiejętności i kwalifikacji. Jest ekspertem w danej dziedzinie i ma zaplanowany temat swoich wystąpień. Jego szkolenia mogą zakończyć się egzaminem, który sprawdza poziom wiedzy uczestnika. Ten sposób pracy jest również dyrektywny.
Doradca
Doradca jest osobą, która w relacji z klientem jest ekspertem. Udziela porad wywierając wpływ na osobę, której doradza. Początkowo, w procesie doradczym poznaje kontekst klienta, jego trudności, z którymi się mierzy. Zbiera oczekiwania klienta i pomaga doprecyzować efekt i spodziewane korzyści Poszukuje najlepszych rozwiązań. Ostateczna decyzja należy jednak do klienta. Jest to bardzo dyrektywna forma.
Mówca motywacyjny
Mówca motywacyjny to osoba, która opowiada o swoich doświadczeniach życiowych w sposób inspirujący, tak aby motywować do działania, doradzać i przynosić korzyści słuchaczom. Jego mowy motywujące są często przekazywane szerszej widowni. Często jest to utożsamiane z wypowiadaniem oczywistych prawd i korzyści jakie osiągniemy działając. Niejednokrotnie mówca jest mylony z coachem. A jest tutaj zasadnicza różnica. Mówca mówi, opowiada historie, ma odpowiedzi na pytania; coach natomiast słucha, zadaje pytania.
Podsumowanie
Jak widzimy każda profesja jest dziedziną rozwoju osobistego, która ma swoje ramy. Jedne są bardziej dyrektywne, drugie mniej. Razem mogą łączyć się i mieszać w naszym rozwoju. Każdy człowiek jest inny i innej formy rozwoju potrzebuje. Jedni będą potrzebować się doszkolić, inni skorzystają z pomocy doradcy, a jeszcze inni z terapeuty. To od nas zależy w jakiej sytuacji, którą opcję wybierzemy, która do nas bardziej przemawia.
Bibliografia:
Zemełka, A. (2016). Wczesna historia coachingu: poszukiwanie definicji i interferencji idei.
Rogers J. (2013). Coaching. Podstawy umiejętności.
Bardzo ciekawy ten tekst, podoba mi się, w jak prostu sposób przedstawiłaś te różnice:) Bardzo wartościowe jest także podkreślenie poziomu dyrektywności w każdej z tych form.